بیس فنل Bisfenol A (BPA) A ]2،2 بیس (4- هیدروکسی فنیل پروپان[ که برای ساخت مواد پلی مری، چسب ها، قوطی های فلزی نوشابه ها استفاده می شود. اولین بار درسال 1891 میلادی به طور سنتتیک (مصنوعی) تولید و در سال 1940 میلادی در شرکت های دارویی از آن استفاده شد. بیس فنل یک استروژن (Estrogen) می باشد.
این ماده در داروهای پیشگیری از بارداری استفاده شد که باعث سرطان واژن و پستان شده و روی تخمک گذاری مادر اثرات سوئی گذاشت.
در سال 1950 میلادی از این ماده در صنایع پلاستیک استفاده شد و تاکنون ادامه دارد و سالانه بیش از 5/3 میلیون تن در دنیا در صنایع استفاده می شود از جمله در: بطری های پلاستیکی (پلی کربناتPC)، مواد نگهدارنده در PVC، قوطی نوشابه ها، رنگها، بتونه های چوب، اسباب بازی بچه ها، پوشش سقف های کاذب ضد آتش سوزی، لنت ترمزها، CD ها، DVD ها، جوهر پرینترها، کاغذ مجله، روزنامه، دستمالهای کاغذی، کارت ویزیت، پاکت نامه، کارت پرواز، بلیط های اتوبوس و غیره ...
این مواد از طریق هوا پخش و با تنفس و دست زدن تأثیر خود را می گذارند.
اثر سوء عمده آن روی غدد داخلی و قدرت تولید مثل چه در مردان و چه در زنان است. روی متابولیسم گلوکز و ایجاد دیابت مؤثر است، حتی باعث تغییر در خلق و خو و رفتار می شود. روی دستگاه گردش خون و پروستات نیز اثر سوء دارد.
این مواد حتی در اندازه خیلی خیلی کم (نانومولار) در مراحل تشکیل نطفه و باروری اثر سوء دارد. در فرانسه اعتراضات شدیدی درباره استفاده از این مواد (BPA) برای شیشه شیر، پستانک و سرشیشه کودک شد.
حتی در بسته بندی غذاها و نوشیدنی ها، شیر خصوصاً شیرگرم که در ماکروفر گذاشته می شود، خیلی سریع BPA دار می شود. حتی وقتی این مواد (BPA) ازطریق قوطی های نوشابه، بطری های پلاستیکی، روزنامه ها و غیره دور ریخته می شوند محیط را آلوده می کنند و از راه تنفس و تماس با این مواد به صورت یونی وارد بدن شده و سرطان زا هستند. حتی برخی کشورها مثل کانادا، استرالیا این مواد را ممنوع و مضر اعلام کرده اند. FDA و EFSA نتوانسته اند حد استاندارد برای آن معین کنند. این مواد با تنفس، لمس، تا 90% افرادی که با آنها سروکار دارند را آلوده می کنند.
در مطالعاتی در سال 2009 میلادی(Enviromental Health perspective ) نشان داد که BPA ترشح هورمون Adiponectin که در کنترل قند خون دخالت دارد را مختل کرده و فرد را مستعد بیماری های گوناگون می کند.
BPA در بدن باعث تغییرات رفتاری، چاقی، دیابت، ناباروری، سرطان و بیماری های قلبی و عروقی می کند و فقط این نیست که روی شخص مؤثر باشد بلکه روی نسل های بعدی نیز تأثیر می گذارد. BPA در جنین باعث عدم رشد کامل سلول های عصبی می شود. BPA باعث تحریک استروژن و تغییرات کلسیم در قلب خصوصأ در خانم ها می شود.
در سپتامبر 2008 کمسیون اروپا از EFSA خواست که پاسخی در مقابل این تحقیقات بدهد که وقتی BPA بالا می رود بیماری های قلبی و دیابت زیاد می شود ولی متأسفانه EFSA هیچ جوابی به کمیسیون اروپا نداد چون جوابی نداشت.
پیوند بین مولکولهای بیس فنل A محکم نیست و در نتیجه خیلی راحت در آب و شیر پخش می شود. محققین نشان دادند که درصد BPA در آب های شور نسبت به آب های شیرین بیشتر است که حتی با بخار و استرلیزه کردن آب BPA دفع نمی شود. این آلودگی روی ماهی ها هم اثر کرده و آنها نمی توانند جنس مذکر و مؤنث شان را تشخیص بدهند و از نظر جنسی روی ماهی ها اثر نامطلوبی دارد.
